Forse kritiek op provincie en gemeente bij de aanleg van de tramlijn in Utrecht: de lijn is bewust te laag begroot en cruciale informatie werd niet gedeeld.

De gemeente en de Provincie Utrecht hebben een lange reeks beginnersfouten gemaakt bij de aanleg van de Uithoflijn, de trambaan tussen Utrecht Centraal en universiteitscampus de Uithof. Provincie en gemeente werkten slecht samen met elkaar en met bouwer BAM, leerden niet van eerdere fouten, hadden geen goed idee van wat ze precies lieten bouwen, stelden de plannen voortdurend bij en hebben de tramlijn bewust te laag begroot. Ook hielden ze cruciale informatie weg voor de gemeenteraad en de Provinciale Staten.

Mede daardoor is de aanleg van de trambaan tientallen miljoenen duurder uitgevallen en rijdt de tram voorlopig nog niet. Bovendien dreigen er verdere vertragingen en kostenoverschrijdingen bij wat nu al het duurste stukje trambaan van Nederland is. De lijn van acht kilometer lang kost inmiddels zo’n half miljard euro.

Tot die conclusie komen de Utrechtse en de Randstedelijke Rekenkamer in een gezamenlijk rapport over de uit de hand gelopen aanleg van de Uithoflijn, dat dinsdagavond openbaar is gemaakt. Het rapport, volgens de provincie zelf „een pijnlijk totaalbeeld van ons handelen”, laat scherp de ambtelijke knulligheid, onkunde en angst zien die provincie en gemeente aan de dag hebben gelegd bij de aanleg van de lijn.

De hardste conclusie trekken de Rekenkamers over de begroting. Uit eerder onderzoek van NRC bleek dat de provincie en gemeente Utrecht al vijf jaar wisten dat de Uithoflijn tientallen miljoenen duurder zou worden dan beloofd. Volgens topambtenaren werd de begroting bewust te laag voorgesteld om uit te komen op een „politiek aanvaardbaar” bedrag.

Dat komt het duidelijkst naar voren bij de ‘voorbereiding exploitatie en beheer’ van de tramlijn. Dat gaat zo’n 34 miljoen euro kosten, schrijven de Rekenkamers nu, bedoeld voor onder meer het ticketsysteem, inhuren van machinisten en proefrijden. Maar toen er werd besloten tot de aanleg, waren deze kosten op nul gezet.

Bij de besluitvorming „bleef een deel van de projectkosten buiten beschouwing” en werd gestemd over een plan dat „niet compleet en niet realistisch was”, schrijven de Rekenkamers hierover. Daardoor is het ‘budgetrecht’ van de gemeenteraad – het recht om te beslissen over grote uitgaven – geschaad.

Voortdurend bijstellen

Zo’n vierhonderd verzoeken tot aanpassing van het oorspronkelijke plan ontving bouwer BAM van de provincie en de gemeente, wat de Rekenkamers buitensporig veel vinden. Oorzaken: kabels en leidingen die op andere plekken bleken te liggen, gewijzigde inzichten over het ontwerp en bijpassingen om vertragingen in te lopen.

Voor al dat meerwerk vraagt (en krijgt) BAM geld, opgeteld meer dan de helft van de originele bouwsom. Ook al is BAM soms zelf veroorzaker van de vertraging, bijvoorbeeld als aannemer van de te laat opgeleverde mega-fietsenstalling.

De provincie en de gemeente hadden veel eerder moeten weten wat ze nou wilden hebben, concluderen de Rekenkamers. „Het project en de projectopdracht werden echter pas gedurende het project duidelijk.”

Geheim en onvolledig

Provinciebestuurder Jacqueline Verbeek (VVD), inmiddels opgestapt vanwege het debacle, kreeg te weinig informatie over de problemen met de lijn, net als de Utrechtse wethouder Lot van Hooijdonk (GroenLinks). Over cruciale nevenprojecten die de boel konden vertragen werd lange tijd nauwelijks iets gemeld. Wat er werd gemeld is, volgens de wethouder zelf, „iets teveel goednieuwsshow.”

In vergaderingen van anderhalf uur was te weinig tijd om alle agendapunten te behandelen, rapportages kwamen soms een half jaar te laat. Wat er wel aan informatie werd gedeeld met de gemeenteraad of de Staten, was geheim, onvolledig, of allebei en dus „voor beide gremia deels niet navolgbaar als gevolg van onvolledige verslaglegging”, aldus de Rekenkamers.

En het laatste probleem met de lijn moeten de volksvertegenwoordigers in NRC lezen, in februari dit jaar. De provincie blijkt meldingen van een klokkenluider te hebben genegeerd. De man klaagde dat de provincie twee projectmanagers had weggestuurd die BAM aan de contracten wilden houden. Hun vervanger: een man die voor de bouwer had gewerkt.

Rick van der Zweth, fractievoorzitter van PvdA in de Utrechtse raad is kritisch. „Deze week hebben we een groot debat over een half miljoen voor armoedebestrijding. Moet je nagaan wat we met die extra miljoenen voor de tramlijn hadden kunnen doen.”

Bron: NRC.nl