Hoe ontdek je als CFO fraude? Andrea Wiegman van de FIOD geeft tijdens de Dag van de Fraudeonderzoeker alvast een voorproefje. “Houd het grijze gebied in de gaten.”

De Dag van de Fraudeonderzoeker, georganiseerd door het Institute for Financial Crime (IFFC), in de Fokker Terminal, geeft antwoord op de vraag hoe je fraudeonderzoek eigenlijk aanpakt. Wiegman is één van de sprekers. Volgens haar zijn boven- en onderwereld steeds vaker met elkaar verbonden. “Dat kun je ook zien op straat. Verdachte auto’s die geparkeerd staan op een hoek van de straat. Witwaswinkels. Drugshandel. Garages waar meer gebeurt dan het repareren van auto’s. CFO’s denken dat ze in hun kantoorgebouw daar ver vanaf staan, maar in feite maak je dat soort praktijken mogelijk als je zelf ook geld onttrekt aan de samenleving en dat de norm wordt. Dan verloederen en verharden uiteindelijk dus ook de straten aan de onderkant. Je krijgt het terug, het is een hele industrie.”

Criminaliteit faciliteren

CFO kan keiharde criminaliteit faciliteren
En dat begint bijvoorbeeld bij het niet goed screenen van de risico’s op witwassen, zoals we zagen in de zaak ING vorig jaar met een boete van 775 miljoen euro en waar CFO Koos Timmermans zijn baan verloor. “Als je dat dat soort financiële stromen laat doorgaan, faciliteer je dus uiteindelijk dus keiharde criminaliteit. Je krijgt dat in je gezicht terug in de maatschappij. Datzelfde speelt in feite ook bij belastingontwijking via tropische constructies. Dat kunnen we via regelgeving wel aanpakken – en dat gebeurt ook in EU- en OESO-verband – maar belangrijker is of de CFO dergelijke constructie wel moet willen optuigen.” “Veel CFO’s denken niet in oorzaak en maatschappelijke gevolgen. Ze leren tijdens de opleiding al slim na te denken om zo besparingen te realiseren voor de onderneming.”

Financials moeten breder perspectief krijgen

Wiegman gunt CFO’s en accountants een breder perspectief. “We hebben ooit in het onderwijs marketeers bij marketeers gezet, juristen bij juristen en financials bij financials. Daar plukken we nu de vruchten van, in die zin dat het een kunst op zich is geworden om financiële constructies te verzinnen. Ze krijgen geen geschiedenis, geen filosofie en te weinig ethiek. Terwijl dat wel van grote toegevoegde waarde zou zijn. Als voorbeeld: de bankier had vroeger een sociale functie, maar is dat compleet kwijtgeraakt. Ik vind wel dat dat de laatste tijd een beetje begint terug te komen, maar overtuigend is die trend nog niet.”

CFO moet nieuwsgierig zijn naar het grijze gebied

Als een CFO mogelijke fraude wil ontdekken, begint dat bij nieuwsgierigheid naar het grijze gebied. Wiegman: “Waar kunnen medewerkers, maar ook jijzelf een grens overschrijden? Neem als voorbeeld Andrew Fastow, ex-CFO van Enron die vorig jaar ook bij het IFFC sprak. Hij deelt dit verhaal. Voor Enron viel werd hij geprezen intern en extern voor het off balance brengen van special purpose vehicles. Hij kreeg er zelfs een award voor. Dan heb je dus niet meer door dat al die zaken bij elkaar je een crimineel maken. Omdat het fraude is. Als je als CFO alleen maar applaus krijgt, moet je je afvragen of het wel goed gaat. Organiseer, ook al voelt dat als lastig, je eigen tegenspraak. Maar ook: heb je risicomanagement op orde, zodat je kunt zien welk risicogebied je nu eigenlijk ingaat. Want de wereld is er harder op geworden, met een ander moreel. Bijvoorbeeld van Chinezen en Russen. Houd er dus ook rekening mee dat je – zeker als je zakendoet met die landen – gemakkelijker in de problemen kunt komen. Je hebt gewoonweg met andere culturen te maken, andere normen, andere warden en ander soort geld.”

Nederland is er onveiliger op geworden

Het is de overtuiging van Wiegman dat de CFO zijn onethisch handelen terug op zijn bord krijgt. “Al is het soms indirect. Als de school of het kinderdagverblijf van je kinderen ineens in een slechte buurt staat. Maar het effect is soms ook direct. Banken hebben in de grote steden hun pinapparaten weggehaald, maar daar komen dan pinapparaten voor in de plaats uit louche hoek, met eigen wisselkoersen. Banken hebben daarop gezegd: we plaatsen onze pinapparaten weer terug. Dat vind ik verantwoordelijk ondernemen. Ik geloof er heilig in dat financiële veiligheid leidt tot sociale veiligheid op straat.” Wiegman constateert daarbij wel dat Nederland onveiliger is geworden. “Zo moeten nu journalisten en officieren van justitie onderduiken. De onderwereld verhardt. Dat vind ik een teken aan de wand. We willen toch geen Mexico worden of Narcostaat Nederland?”

En zo neemt ook de kans toe dat een onderneming, met de CFO in de boardroom, zakendoet met dat ene bureau of netwerk dat niet helemaal of helemaal niet aan de regels voldoet. “Je reputatie ligt al snel aan diggelen. Van de held van de financiële constructies ben je ineens de schlemiel. En kijken ze je na bij de hockeyclub. Vraag maar aan Fastow hoe dat voelt…”

Bron: ExecutiveFinance.nl