Kostprijsberekening is in de meeste sectoren een rekensom van grondstoffen, arbeid en overhead. In de farmaceutische industrie ligt dat compleet anders. Jarenlange investeringen in onderzoek en ontwikkeling (R&D), dure klinische studies, productie onder GMP-normen en een afhankelijkheid van externe factoren zoals regelgeving en schaarse grondstoffen maken de vraag urgent: wat is de werkelijke kostprijs van een geneesmiddel?
“De echte kosten beginnen vaak al jaren voordat een product de markt bereikt,” vertelt Robert Haafst, senior finance consultant bij BAS en expert in de (bio)farmaceutische sector.
“Zo verandert kostprijsberekening in pharma van een technische exercitie naar een strategische uitdaging die bepalend is voor de toekomst van een onderneming.”
Een groot verschil met andere sectoren zit in de lange doorlooptijd en foutloze kwaliteitseisen: “Een koekjesfabriek kan binnen een week omschakelen naar een nieuwe smaak. In pharma duurt het soms zes maanden voordat een productielijn klaar is voor een ander geneesmiddel. En het verschil is: bij koekjes mag er best eens iets misgaan, bij medicijnen absoluut niet.''
Die complexiteit wordt nog verder vergroot door invloeden van buitenaf. Regelgeving en compliance brengen kosten met zich mee die vaak al in de miljoenen lopen voordat er commercieel geproduceerd wordt. Daarnaast zorgen schaarste aan grondstoffen en geopolitieke afhankelijkheden voor onvoorspelbare prijsschokken.
In Nederland maken de Wet Geneesmiddelenprijzen (WGP) en het preferentiebeleid van zorgverzekeraars de druk nog groter.
“Het is vaak winner-takes-all. Het ene jaar belever je heel Nederland, het volgende verlies je een tender met één cent verschil en valt de omzet volledig weg. Dat zie je direct terug in de fabriek en uiteindelijk in de kostprijs.”
Tegen deze achtergrond werken veel farmaceuten nog steeds met eenvoudige verdeelmodellen. “R&D- en overheadkosten worden dan met de botte bijl verdeeld over producten. Het gevolg is dat verlieslatende producten worden doorgezet en kansrijke innovaties te vroeg sneuvelen. Dat is zonde en strategisch schadelijk.”
“Een transparant kostprijsmodel laat zien waar marge ontstaat en waar waarde weglekt. Daarmee kun je heel gericht keuzes maken: welke producten en markten leveren rendement op, waar is lifecycle management de investering waard, en welke markten zijn ondanks prijsdruk toch strategisch aantrekkelijk om actief te blijven.”
Een meer verfijnde aanpak is Activity-Based Costing (ABC). Hierbij worden kosten niet willekeurig verdeeld, maar gekoppeld aan activiteiten die daadwerkelijk waarde toevoegen, zoals klinische trials, dossieropbouw, kwaliteitscontroles en supply chain management.
“Bij een middelgrote Nederlandse farmaceut bleek uit een ABC-analyse dat 30% van de totale kosten niet in productie zat, maar in regulatoire documentatie en kwaliteitscontroles. Door processen te automatiseren en testen te centraliseren bespaarden ze structureel 12%. Dat gaf bovendien sterkere argumentatie richting zorgverzekeraars bij prijsonderhandelingen.”
Digitalisering versterkt dit nog verder. Met realtime data en voorspellende scenario’s kan een farmaceut veel sneller inspelen op externe schokken, zoals stijgende API-prijzen of het verliezen van een tender. Kostprijs verandert daarmee van een statisch cijfer naar een dynamisch stuurinstrument.
Toch zit de grootste valkuil vaak niet in de berekening zelf, maar in de communicatie. “Als je te technisch bent, haakt het management af. Maak je het te simplistisch, dan lijken de cijfers niet betrouwbaar. De kunst zit in het vertalen van financiële inzichten naar strategische taal: marktaandeel, risico en time-to-market.” Die vertaalslag is essentieel in een sector die onder een vergrootglas ligt.
“Waarom zijn medicijnen zo duur? Die vraag hoor je vaak. Een robuuste methodiek laat zien dat prijzen gebaseerd zijn op aantoonbare kostenstructuren en versterkt daarmee vertrouwen bij toezichthouders, zorgverleners én patiënten.”
De druk op farmaceuten neemt verder toe. Kleinschalige producties door personalized medicine, ESG-verplichtingen en geopolitieke onzekerheden vergroten de complexiteit, terwijl zorgverzekeraars lagere prijzen afdwingen.
“Investeer daarom in een geïntegreerd kostprijssysteem waarin finance, operations, quality, compliance en regulatory samenkomen. Alleen dan verandert kostprijs van een administratief getal in een strategisch kompas dat richting geeft aan innovatie en maatschappelijke verantwoording.”
BAS helpt organisaties in de farmaceutische sector met het opzetten van geïntegreerde kostprijssystemen, het doorrekenen van scenario’s en het creëren van transparante financiële modellen richting stakeholders. Klaar om grip te krijgen op de werkelijke kostprijs van jouw producten? Maak nu een afspraak en ontdek wat wij voor jouw organisatie kunnen betekenen.